Hoe kan een liefdevolle God zoveel menselijk lijden tolereren?
Veel mensen lopen met deze vraag rond. Ook menen mensen die zeggen niet (meer) in Hem te geloven en verder niets met Hem te maken willen hebben, recht te hebben op antwoorden van God. Die eisen verantwoording van God. Dat is toch de omgekeerde wereld? De echte vraag is hoe een rechtvaardige God de verkeerde keuzes van de mens kan tolereren.
Het grootste deel van het menselijk lijden wordt veroorzaakt doordat mensen ervoor kiezen om elkaar egoïstisch, onvriendelijk en wreed te behandelen. En andere mensen kiezen er weer voor om daar geen halt aan toe te roepen en kiezen liever voor macht, bezit, hun eigen hachje en interesses in plaats van samen problemen echt aan te pakken en op te lossen.
Zou God dan alleen voorspoed moeten geven?
Helaas kunnen we niet zeggen dat bezit, voorspoed en overvloed mensen slimmer, beter, tevredener, werklustiger en meelevender maakt. Integendeel; vaak brengt het juist slechte dingen bij mensen naar boven. Alles wat we doen, is van invloed op anderen. Dat ik van nature gericht ben op mij zelf, heeft dus niet alleen gevolgen voor mijn eigen leven maar ook op dat van anderen waarmee ik aanraking kom.
Daarom kan God niet zomaar al het menselijk lijden wegnemen. Als we nooit de gevolgen van eigen handelen voelen, hoe zullen we dan ooit leren hoe boosaardig dat vaak is? God, die veel meer ziet en weet dan wij, heeft in Zijn oneindige wijsheid besloten om de mensheid de ultieme consequenties te laten voelen van onze hebzucht, onze intolerantie, onze haat, de oorlogen die wij voeren, onze omgang met deze aarde en het milieu e.d.
Wat ging er mis?
Alles wat God schiep, was goed. God wilde dat de mensen Zijn vrienden zouden zijn. Dat zij de aarde en alles wat daarin was, zouden verzorgen en bewaren.
Daarbij gaf God ons een prachtig geschenk: de vrije wil. Het maakten ons niet als robotten, als machines die niet anders konden dan Hem gehoorzamen, dienen en liefhebben. Je kunt iemand immers niet dwingen om van een ander te houden. Liefde is iets natuurlijks, iets vrijwilligs.
De gave van de vrije wil is een van de belangrijkste verschillen tussen mens en dier. Wij kunnen kiezen tussen juist en verkeerd, tussen goed en kwaad. Wij kunnen besluiten van elkaar te houden of niet, te doen wat Hij wil of niet en te leven voor God of voor onszelf. Als jij de keuze zou hebben tussen het hebben van keuzevrijheid of als een robot leven zonder pijn, wat zou jij dan kiezen?
Jammer genoeg besloten de mens God ongehoorzaam te woorden. Van nature zijn we meer gericht op onszelf dan op God. Wij vinden onze eigen wensen belangrijker dan de wil van God. Dít is de oorzaak van alle misdaad, al het kwaad en al het lijden in de wereld. Dit is de reden dat er zoveel misgaat. Dit is wat er aan de hand is met de wereld. Dit is wat er mis is met jou en mij.
De Bijbel noemt slechte keuzes ‘zonde’; je doel missen. En net zoals bij bijvoorbeeld bepaalde ziekten, wordt je hele zijn geïnfecteerd en je morele immuunsysteem aangetast, eventueel met de dood als gevolg. En besmet je anderen in jouw omgeving er mee.
Waarom staat God lijden toe?
Waarom is er zoveel lijden? Waar is God in deze wereld vol met lijden en onrecht? Waarom maakt God dan geen eind aan dat lijden?’
Een afdoende antwoord op deze vragen is bijna niet te geven. Zoveel dingen in het leven blijven een raadsel. Deels omdat we dit op basis van het hier en nu, zowel als onze beperkte visie, beoordelen. Hoe vaak moeten we niet achteraf zeggen dat iets dat wij goed of slecht achtte, later juist goed bleek. Of andersom. God heeft een heel ander perspectief en een ander doel met ons leven en de wereld; wij kunnen Zijn denkwijze nog niet ten dele begrijpen. Waarom is bijvoorbeeld het heelal oneindig en zijn er miljarden ‘nutteloze’ sterren?
Er zijn mensen die er voor hebben gekozen om het bestaan van God te ontkennen omdat zij zich niet kunnen voorstellen dat een God zoveel ellende zou toestaan. Anderen willen best geloven dat er een God bestaat, maar willen daar niets mee te maken hebben omdat ze boos op Hem zijn, geen enkel vertrouwen in Hem hebben of er eenvoudigweg geen enkele toegevoegde waarde in zien.
Ik geloof dat God ons wel degelijk genoeg antwoorden heeft gegeven om Hem te kunnen vertrouwen. Niet op alle vragen, maar genoeg om het lijden in perspectief te plaatsen en ons te wijzen op hoe lijden uiteindelijk in ons voordeel kan werken. En genoeg om Degene die ons daarin tot Hem roept, te vertrouwen en lief te hebben.
Lijden kent tal van oorzaken, zoals:
- Als gevolg van zonden.
- Als gevolg van menselijke onvolkomenheid.
- Als het gevolg van een menselijke vergissing.
- Lijden kan het gevolg zijn van een natuurramp.
Denk bijvoorbeeld aan een dronken chauffeur, Hitler of een massamoordenaar. Of aan kinderen die vanaf hun geboorte af gehandicapt omdat een dokter een fout maakte of hun moeders bepaalde medicijnen gebruikte tijdens de zwangerschap, rookten of alcohol dronken. Evenals aan hoe de mens en zijn gedrag de aarde heeft aangetast en de orde daarvan verstoord.
Het is onredelijk om God hiervan de schuld geven, net zo min als zoveel andere tragedies die wij als mensen zelf veroorzaken. God stuurt geen lijden, Hij laat het toe. God lijdt met ons mee. Hij komt naast ons staan. Hij wil ons helpen om de situatie te aanvaarden, ermee te leven en er bovenuit te komen in Zijn kracht en op basis van onze eigen vastberadenheid. Door lijden komen we zo dichter bij onze hemelse Vader.
Uiteraard kunnen niet alle vragen beantwoord worden; daarvoor zijn de redenen voor het lijden te veel en te complex. Maar het is ook onjuist en onterecht om van God te eisen dat we alles zouden moeten begrijpen.
God geeft genoeg richtlijnen en antwoorden voor ons om te kunnen weten hoe we met lijden dienen om te gaan en daar op een wijze op te reageren die Hem welgevallig is. Soms zal de Bijbel helpen om een situatie vanuit Gods perspectief te zien. En soms hebben we eenvoudig een knuffel, een luisterend oor of gewoon iemand die zwijgend met ons mee lijdt, nodig.
Samengevat, meen ik dat de Bijbel de volgende antwoorden geeft op waarom God pijn en lijden toestaat:
- om ons alert te houden;
- om ons de weg naar Hem te wijzen;
- om ons te vormen;
- om ons te leren elkaar te helpen.
1. Lijden om ons alert te houden.
Stel je eens een wereld zónder pijn voor. Dat lijkt in eerste instantie aantrekkelijk, maar het zou al heel snel tot enorme problemen leiden. Hoe we ook lijden verafschuwen, we moeten toegeven dat het vaak ook functioneel is. Het waarschuwt ons als er iets mis is. Het is de oorzaak van het lijden – en niet het lijden zelf – dat het echte probleem is. Pijn is slechts een symptoom, een waarschuwing.
God wil ons alert maken op het feit dat er iets fout is met :
- deze wereld;
- Zijn schepselen;
- mij.
Er is iets fout met de wereld.
De zorgelijke conditie van onze planeet laat zien dat er iets drastisch mis is. Dit lijden discrimineert niet op basis van ras, sociale status of godsdienst.
Ook gebeuren slechte dingen met goede mensen en genieten slechte mensen vaak goede dingen. Er lijkt - en ís vaak zelfs - geen causaal verband tussen goed en slecht dat ons overkomt. Net zoals wij het in het rijken westen veel beter hebben dan ruim 90% van de wereldbevolking; waar hebben wíj dat aan verdiend?
Lijden voelt niet eerlijk. Kon God niet gewoon een wereld scheppen waar niets fout ging? Een wereld waarin mensen geen keuze hadden om iets fout te doen of iemand pijn te doen? Ja, dat kon Hij. Maar dat heeft Hij niet gedaan. Het feit dat wij als mensen keuzevrijheid hebben is juist Zijn grootste geschenk aan de mensheid; ook al laat dat ruimte voor, soms enorm, verkeerde of slechte keuzes.
Lijden maakt ons bewust dat er iets fundamenteel fout is met deze wereld. Ieder verdriet en pijn herinnert ons er aan dat de wereld niet is zoals God het geschapen heeft.
Er is iets fout met Gods schepselen.
Wij kunnen, als mensen, het slachtoffer zijn van zowel slechte mensen als van duivelse machten.
Als vrije mensen, zijn er en worden er constant slechte of foute beslissingen genomen die een negatief effect hebben op het leven van anderen. De geschiedenis geeft hier tal van voorbeelden van. Maar ook duivelse machten strijden tegen God en soms laat God, voor redenen die Hij alleen kent, toe dat die hele slechte dingen doen of veroorzaken in de wereld en tussen mensen.
Dit alles is juist het gevolg van de door God gegeven keuzevrijheid, niet Gods oneerlijkheid, wreedheid, sadistische aard of onrechtvaardigheid.
Natuurlijk kan God er zondermeer voor zorgen dat onze keuzes alleen maar goede gevolgen zouden hebben, maar daarmee zou hij onze keuzevrijheid moeten beperken of zelfs afnemen. In plaats daarvan helpt God ons om in te leren zien dat en hoe moeiten een goed doel kunnen dienen en ons kunnen helpen om God te leren vertrouwen en zelfs lief te hebben. Je zou bijvoorbeeld nooit voor iets hulp zoeken als het niet fout ging of pijn deed.
Er is iets fout met mij.
Te vaak, als er iets fout gaat in ons leven, trekken we onmiddellijk de conclusie dat iemand anders, of God, ons benadeeld of zelfs straft. Dat hoeft helemaal niet waar te zijn; denk bijvoorbeeld aan een in eerste instantie door jezelf verkeerd in elkaar gezette kast.
Veel van ons lijden komt eenvoudig tot stand door verkeerde inschattingen of keuzes, of omdat we in een zondige (lees: doel missende) wereld leven met ongeduldige, ontevreden of opstandige mensen. Soms door keuzes die anderen lang voor die ervaring veroorzaakten, zoals bijvoorbeeld met het milieu. Dit hoeft geenszins het gevolg te zijn van iets dat je zelf fout gedaan hebt.
Ook al zijn wij vrij om wel of niet in God te geloven, wij zijn wél geschapen om Hem te dienen en Hem lief te hebben. Degene die er voor kiezen om dit niet te doen of willen, zullen daar ooit verantwoording voor af moeten leggen tegenover Hem. Dat hoeft echter niet; als we tijdig tot inkeer komen en onze feitelijke situatie onder ogen zien. Daarom manen de omstandigheden in ons leven ons om Hem te zoeken terwijl wij leven. Zo kan God ook lijden toestaan om ‘hardnekkige zondaren’ tot inkeer te krijgen en die Zijn aanbod van vrije genade en eeuwige zaligheid te laten aannemen.
Door zó tegen de soevereine God aan te kijken, komen zaken weer in een juist perspectief te staan. Zie het als de voor- en achterkant van een broduurwerk: als je naar de achterkant kijkt, lijkt het een puinhoop, maar als je (eenmaal) de voorkant ziet, dan krijgt het perspectief.
God wíl niet dat wij zonder Hem leven noch dat wij daardoor voor eeuwig lijden. Daarom gebruikt Hij lijden ook om ons tot Hem terug te brengen. Het lijden staat dan in geen verhouding tot met het eindresultaat van een eeuwigheid met God.
2. Lijden om ons de weg naar God te wijzen.
Veel mensen die God de rug toekeren, geven de schuld daarvoor aan het lijden dat zij, dierbaren of de wereld ondergaat. Tegelijkertijd zijn er ook heel veel mensen die juist aangeven dat lijden hun ogen geopend heeft en hun leven een nieuwe richting en meer zin heeft gegeven; en zelfs tot God heeft gebracht.
Hoe is het mogelijk dat identieke omstandigheden soms zulke radicaal andere effecten heeft op mensen? Omdat de reden daarvoor in de mens zelf liggen, niet in de omstandigheden!
Lijden kan gebruikt worden om jouw aandacht te trekken en jou je doen richten op God. Lijden laat immers zien hoe zwak of beperkt onze eigen middelen echt zijn, waardoor wij onze prioriteiten, normen en waarden en doelen, inclusief onze relatie tot mensen en God, heroverwegen. Inclusief ‘de zin en doel van het leven’.
De antwoorden op de werkelijke, lange termijn zin en doel van het leven, zijn terug te vinden in de Bijbel. Daarin openbaart God zich aan ons en deelt Hij met ons wat Hij belangrijk vindt en waarom. Maar ook dat er meer is tussen hemel en aarde en dat er meer is dan alleen dit leven en onze tijd hier op aarde. En, vergeleken met de eeuwigheid, duurt onze tijd hier op aarde maar heel kort. Ga jij voor het hier en nu of voor de lange termijn?
3. Lijden om ons te vormen.
Lijden is niet iets waar we blij mee moeten zijn. Maar soms komt ons lijden echter ook door wat wij zelf, bewust of vaak juist onbewust, fout doen. En passen we ons denken of gedrag pas aan als we met iets geconfronteerd worden. Een vader corrigeert wie hij liefheeft; het niet attenderen op of confronteren van een dierbare met een fout of leerkans is juist liefdeloos. ‘No pain, no gain’ heet dat tegenwoordig. Het resultaat is het lijden waard.
Beproeving bewerkstelligt volharding; en volharding bewerkstelligt karakter. Karakter bewerkstelligt hoop en geloof: het vertrouwen in hetgeen we op hopen en de zekerheid van wat we niet zien. Zo kunnen de ontberingen in ons leven ons vormen. Lijden heeft de eigenschap om mensen te laten nadenken over de echte dingen van het leven. God moedigt ons aan om ons te richten op de uitkomst, niet het lijden zelf; dat maakt ons sterker en geestelijk volwassen.
De meest dankbare mensen in het leven zijn zelden mensen wiens leven alleen maar over rozen zijn gegaan, maar zij die beperkt waren door omstandigheden. Terwijl de meest ontevreden mensen, die nooit genoeg lijken te hebben, vaak mensen zijn die een uitstekende gezondheid genieten of materieel gezien het minste te klagen hebben.
Hoe reageer jij op moeilijkheden in jouw leven? Hebben die jou bitter of beter gemaakt?
God doet alle dingen uiteindelijk samenwerken ten goede voor hen die in Hem geloven en Hem liefhebben! Niemand en niets kan God tegenhouden van het bereiken van Zijn doel. En niets en niemand kan ons ooit scheiden van Zijn liefde voor hen die in Hem geloven.
Dit wil niet zeggen dat je alles zult begrijpen. Of dat we alleen maar goede dingen zullen ervaren in ons leven. Maar het verzekerd ons wel dat God Zijn eeuwig plan met ons zal volbrengen. Ondanks dat het soms lijkt of God Zijn controle kwijt is. God bewijst zijn almacht niet door steeds in te grijpen of zaken te voorkomen, maar door zelfs het lijden te laten medewerken ten goede om Zijn uiteindelijke doel te bereiken.
4. Lijden om ons te leren om elkaar te helpen.
Pijn en lijden maakt ons bewust hoe kwetsbaar we zijn en dat we elkaar nodig hebben; en maakt ons meer empathisch voor de noden van anderen. Ons lijden maakt ons ook attenter op het lijden van anderen. Juist als we zelf iets mee hebben gemaakt, maakt dat ons veel begripvoller en, als trooster, veel waardevoller voor anderen. Of iemand ergens ‘uit’ praat of ‘over’ praat hoor je immers direct. Sommige inzichten leer je uitsluitend in de praktijk.
Zelfs als je zelf lijdt, kan het helpen van anderen helend zijn voor onze eigen pijn.
Tot slot
Lijden is daarom niet zo zinloos als het lijkt. Ook al begrijpen we niet altijd waaróm lijden op ons pad of dat van onze dierbare komt. Er zijn talloze mensen die kunnen getuigen van het feit dat ze, ondanks dat ze geen antwoord op al hun vragen kregen, in het lijden door God getroost zijn en zo Zijn bestaan en nabijheid heel persoonlijk hebben mogen ervaren.
God biedt Zichzelf aan. Als we ervaren en weten dat Hij daarin te vertrouwen is, behoeven we niet alle antwoorden meer. Het feit dat God de controle niet kwijt is, nog steeds regeert en echt om ieder individu afzonderlijk geeft, van ons lijden af weet en dat ons lijden niet zinloos is, is dan voldoende om door te kunnen gaan.
Het sterkste bewijs dat God écht om ons geeft en voor ons wil zorgen is de komst van Zijn zoon Jezus. Jezus is speciaal gekomen, en heeft zelf ook geleden, om ons voor eeuwig van ons lijden te kunnen verlossen.
Het besef dat de oorzaak van ons lijden níet bij God ligt, maar wel de kracht om het lijden te kunnen dragen én daarvan door Hem verlost te kunnen worden, werpt een heel ander licht op de bron en de zin van het lijden. Door jouw leven aan Hem toe te vertrouwen, ontvang je Zijn genade en een blijvende oplossing voor de problemen en het lijden van jezelf en in deze wereld. Geloof daarom in Hem en wordt behouden!